Во последната деценија, сè повеќе градови ширум Европа и светот воведуваат зони со ниска емисија (Low Emission Zones – LEZ) или целосни забрани за возила што загадуваат во централните градски подрачја. Овие мерки имаат за цел да го подобрат квалитетот на воздухот, да ја намалат бучавата и да создадат почиста и поздрава урбана средина. Во оваа транзиција, електричните автомобили стануваат главен сојузник.

Градови што велат „не“ на издувните гасови

Некои од најпознатите примери во Европа се:

• Осло, Норвешка: Осло планира да го забрани целосно влезот на возила на фосилни горива во центарот до 2030 година. Во меѓувреме, електричните возила уживаат низа поволности – бесплатен паркинг, пристап за возење на автобуски ленти и ослободување од надомест за патишта.
• Париз, Франција: Од оваа година, Париз воведува целосна забрана за дизел возила во центарот. Електричните возила се во фокусот на ваквата реформа, имајќи го предвид фактот дека градот веќе инсталираше над 1.000 полначи поставени низ јавни површини.
• Милано, Италија: За возење во зоната „C“ во центарот на Милано, потребно е да се поседува специјална годишна дозвола за повеќето фосилни возила со постари стандарди за емисии, додека електричните автомобили се ослободени од оваа такса.
• Лондон, Велика Британија: Лондон ја проширува својата Ultra Low Emission Zone (ULEZ), со воведување секојдневни такси за возила што не ги исполнуваат строгите стандарди за емисии. Електричните автомобили не плаќаат ништо и се охрабрува нивното користење.
• Берлин, Германија: Германската престолнина има LEZ од 2008 година, но во последните години ги заострува критериумите. Електричните возила, секако, слободно се движат низ овие зони.

Електричните возила – клучот за одржлива мобилност

Со зголемените регулативи, електричните автомобили не се веќе само „еколошка“ алтернатива – тие стануваат неопходност за почисто и поздраво градско живеење. Тие обезбедуваат:

• Нула емисии во возење, што директно придонесува за подобар квалитет на воздухот;
• Помал шум, што ја подобрува урбаната атмосфера;
• Ниски оперативни трошоци, особено во средини каде се ослободени од патарини, даноци и други надоместоци.

Дури и најновите бензински и дизел автомобили што ги исполнуваат најстрогите Euro 6d стандарди и имаат најсовремени катализатори, емитуваат во просек 100–130 грама CO₂ по изминат километар, и тоа под идеални услови на тестирање. Во реални урбани услови, особено со чести запирања и гужви, овие вредности често се повисоки. Дополнително, тие создаваат и NOx гасови и фини ПМ честички, кои директно го загадуваат воздухот што го дишеме.

За разлика од нив, електричните возила немаат издувен систем и емитуваат нула грамови CO₂, NOx или ПМ честички при самото возење, што ги прави единствено решение за вистински „чист“ урбан транспорт. Натамошно намалување на емисиите под стандардните вредности кај моторите со внатрешно согорување е технолошки речиси невозможно – додека електричните возила веќе го постигнуваат тоа од првиот ден.

А каде сме ние? Предизвиците и потенцијалот на македонските градови

Во најголем дел од македонските градови, а особено во Скопје, проблемот со загадувањето на воздухот е хроничен – особено во зимскиот период, кога концентрациите на ПМ10 и ПМ2.5 честички редовно ги надминуваат дозволените граници. Иако најголем дел од загадувањето потекнува од греењето и индустријата, сообраќајот игра сè поважна улога – особено со зголемениот број на стари, дизел возила без филтри, увезени како „половни решенија“.

Во моментов, ниту Скопје, ниту било кој друг град во Македонија немаат функционална зона на ниски емисии, ниту ограничувања за типот на возила што се движат низ најзагадените делови од градот. Постои идеја за зелени зони и најава за електрични автобуси на ЈСП, но реализацијата е бавна и ограничена.

Позитивен развој е поставувањето на неколку јавни полначи низ градот, додека некои општини започнаа да набавуваат и електрични службени автомобили. Сепак, потребно е електричните автомобили да добијат поголемо внимание од националните и локалните власти. За да се достигне (барем донекаде) нивото на градовите од Европа, потребни се поамбициозни политики: воведување на субвенции за набавка на електрични автомобили, изградба на сеопфатна инфраструктура за полнење, но и размислување за зони со ограничен пристап за загадувачките возила – особено во центарот на Скопје, каде концентрацијата на загадување и густината на сообраќајот се највисоки.

Електричните автомобили не се само избор на еко-свесните граѓани – тие се практичен чекор кон решение за градови кои имаат сериозен проблем со воздухот, мобилноста и здравјето на своите жители.